Początek kościoła w obecnej formie miał miejsce w dniu 6 maja 1862 roku. Wtedy to właśnie katolicki biskup Heinrich Förster wysłał listem oficjalną prośbę do nadprezydenta miasta von Schleinitza o zezwolenie na budowę nowego kościoła. Motywami jakimi się kierował to stan techniczny starego kościółka pochodzącego z 1597 roku oraz powierzchnia niewystarczająca już dla potrzeb wciąż rosnacej liczby wiernych. Ówczesna gmina wyznaniowa liczyła wtedy ponad 6 tysięcy członków. Förster chciał postawic duży monumentalny kościół przerastający możliwościami ówczesne potrzeby gminy. Patrzył na tę inwestycje w sposób perspektywiczny a samą budowlę liczył na ok 3000 osób. Z obawy przed protestami wrocławskich protestantów w piśmie swym i prośbie nie precyzował ogromu przedsięwzięcia a jedynie zastrzegł sobie prawo do samodzielnego dokonywania zmian w projekcie i planach budowli. Mógł sobie na to pozwolić, albowiem inwestycja nie była w żaden sposób dofinansowywana przez miasto a wszystkie środki pieniężne pochodziły z kieszeni biskupa. Miejsce budowli na wrocławskim Ołbinie wybrane zostało w sposób świadomy z racji, że było kolebką wrocławskich chrześcijan - opactwa na Ołbinie zburzonego na wniosek protestanckiej rady miejskiej w 1529 r.
W swym założeniu kościół miał być dwuwieżową budowlą przeznaczoną jak wcześniej wspomniałem na około 3 tysiące osób. Został wykonany jako trójnawowa bazylika na planie krzyża łacińskiego z wydłuzonym, zamkniętym poligonalnie prezbiterium, dwiema kaplicami na rzucie pięciokąta zamykającymi nawy boczne, oraz dwiema kaplicami przy wieżach. Posiadał aż do 1868 roku dwuwieżową fasadę, w której wieże zwieńczone były hełmami. Autorem projektu kościoła był Alexis Langer. Kamień węgielny pod budowę położono w dniu 6 października 1862 r.
Tak wyglądał kościół do dnia 8 maja 1868 roku kiedy to runęła część wieży północnej. Ta katastrofa spowodowana była błędem konstrukcyjnym polegającym na braku należytego wsparcia murów w przyporach wież . Wieżę południową zdążono zabezpieczyć poprzez spięcie stalowymi ankrami, a do dziś widoczna północna wieża to dzieło odbudowy K. Lüdeckego w 1870 r. Władze miejskie skonfliktowane z biskupem nie pozwoliły przywrócić wiezy poprzedniego kształtu i wymiarów. Całkowite zakończenie prac oraz uroczyste poświęcenie świątyni nastąpiło w dniu 8 listopada 1871 r.
Kościół św. Michała był pierwszym tak dużym i ceglanym kościołem jaki powstał w mieście po za jego ścisłym centrum i Ostrowem Tumskim. Jest doskonałym wzorem trendów architektonicznych tamtej epoki, które swoje podobieństwo dały zauważyć przy innym kościele tej epoki, nieistniejacym już kościele św. Mikołaja na Szczepinie. Zdobienia, ornamentyka i heraldyka wiążąca się do dziś z obiektem św. Michała na Ołbinie jest źródłem i inspiracją wielu opracowań, legend, historii i przypowieści. Od siebie mogę jedynie dodac, że było to miejsce w którym zostałem ochrzczony.
bonczek/hydroforgroup/2007 na podstawie artykułu autorstwa Agnieszki Zabłockiej \"Kościół Św. Michała Archanioła we Wrocławiu 1862 -1871\" opublikowanego w Rocznikach Śląskich XV Muzeum Narodowego we Wrocławiu 1991